منبع : تحلیل عاملی اکتشافی نوشته آرش حبیبی از کتاب مدل یابی معادلات ساختاری
تحلیل عاملی (FA) جهت پی بردن به متغیرهای زیر بنایی یک پدیده یا تلخیص مجموعه ای از دادهها استفاده میشود. دادههای اولیه برای تحلیل عاملی، ماتریس همبستگی بین متغیرها است. تحلیل عاملی، متغیرهای وابسته از قبل تعیین شده ای ندارد. موارد استفاده تحلیل عاملی را به دو دسته کلی میتوان تقسیم کرد:
برای درک تفاوت تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی به بحث تحلیل عاملی رجوع کنید.
تحلیل عاملی اکتشافی یکی از روش های خوشهبندی داده ها است که در حوزه داده کاوی قرار دارد. در مطالعات مدیریت از این تکنیک برای شناسایی عوامل زیربنایی یک مجموعه سوال استفاده می شود. اگر تعداد زیادی سوال براساس ادبیات پژوهش یا مصاحبه شناسایی کرده اید و هیچ ایده ای برای دسته بندی آنها ندارید میتوانید از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده کنید.
در توسعه نظریه رگرسیون، اسپیرمن در سال ۱۹۲۷ در نظریه هوش خود اصطلاح تحلیل عاملی را برای نخستیم بار بکار برد. برای تهیه یک مقیاس معتبر میتوان از روش تحلیل عامل برای غربال آیتمها و انتخاب آیتمهای اصلی استفاده نمود. پس از ایجاد مجموعه متغیرهای مقدماتی در تحلیل عامل به وسیله چرخش مجموعه نهائی متغیرها جهت ساخت مقیاس استخراج میگردد. تحلیل عامل با ایجاد ماتریس همبستگی، نشان میدهد که متغیرها به صورت خوشههائی گرد هم آمدهاند بطویکه متغیرهای هر خوشه با هم همبسته بوده و با خوشههای دیگر همبسته نمیباشند. این خوشهها همان ابعاد موضوع مورد بررسی هستند. متغیرهای هر خوشه نیز آیتمهای سنجش آن بعد است. متغیرهائی که هیچ همبستگی با متغیرهای دیگر ندارند باید حذف شوند زیرا متغیرهای مورد تحلیل باید همبستگی معقولی با برخی متغیرهای دیگر تحلیل داشته باشند.
همانطور که گفته شد تحلیل عاملی اکتشافی مبتنی بر داده کاوی است بنابراین به حجم نمونه بسیار زیادی نیاز دارد. برای اطمینان از کافی بودن حجم نمونه از آزمون بارتلت و شاخص KMO استفاده می شود. حجم نمونه در روش تحلیل عاملی برای هر متغیر ۵ تا ۱۰ نمونه و بطور کلی در مجموع نهایتاً ۳۰۰ نمونه توصیه شده است. دو روش سنجش تناسب حجم نمونه جهت تحلیل عاملی اکتشافی با نرم افزار SPSS عباتند از:
شاخص کفایت نمونه Kaiser-Mayer-Olkin یا به اختصار آزمون KMO ویژه تحلیل عاملی اکشافی است و نشان میدهد آیا دادهها برای انجام محاسبات تحلیل عاملی اکتشافی کافی است یا خیر. مقدار KMO باید از ۰.۵ بزرگتر باشد؛ برخی معتقدند مقدار KMO باید از ۰.۹ بزرگتر باشد. در برخی متون آمده اگر مقدار KMOاز ۰.۹ بیشتر باشد بسیار عالی است و اگر از ۰.۵ کوچکتر باشد قابل قبول نیست. برخی دیگر نیز معتقدند مقدار این آماره بیش از ۰.۷ باشد همبستگیهای موجود برای تحلیل عامل بسیار مناسب است. چنانچه بین ۰.۵ و ۰.۶۹ باشد باید دقت زیادی بخرج داد و اگر کمتر از ۰.۵ باشد برای تحلیل عاملی مناسب نیست.
دقت کنید با استفاده از نرم افزار SPSS تنها میتوان تحلیل عامل اکتشافی را اجرا کرد. تحلیل عاملی اکتشافی آن است که پژوهشگر تعداد زیادی گویه (متغیر قابل مشاهده) گردآوری کرده است و حال میخواهد این گویهها در قالب چندین خوشه مشابه دستهبندی کند. هر خوشه یا عامل شامل مجموعه گویههائی خواهد بود که باهم همبستگی بالائی داشته و با سایر خوشهها همبستگی پائین دارند. خوشههایی با یک یا دو عنصر نیز میتوانند حذف شوند.
از منوی Analyze فرمان Dimention reduction گزینه factor را انتخاب کنید:
کادر تحلیل عاملی باز خواهد شد. متغیرهای مدنظر را به کادر Variables منتقل کنید.
دکمه Descriptive را بزنید و گزینه KMO And Bartlett’s Test of Sphericity را فعال کنید.
دکمه Extraction را فشار دهید. در کادر ظاهر شده از قسمت Method روش Principal components یا همان مولفههای اصلی را انتخاب کنید که به صورت پیش فرض انتخاب شده است.
برای Egienvalue (واریانس مقدار ویژه) عدد ۱ را وارد کنید و چون از روش همبستگی استفاده میشود گزینه Correlation Matrix را فعال بگذارید.
برای انتخاب روش چرخش دکمه Rotation را فشار دهید.
برای گزینه suppress absolute value less than از مقدار۰.۳ تا ۰.۲ استفاده میشود.
برای مشاهده یک نمونه حل شده کتاب SPSS حبیبی را بنگرید.
جهت ثبت سفارش به یکی از راه های ارتباطی زیر مراجعه فرمایید:
شماره تماس:۰۹۳۵۷۲۵۸۴۲۵
ایمیل:info@pajuha.ir